Zegarek do nurkowania? “Przecież nikt nie nurkuje z zegarkiem!”

Jeżeli jesteś tego zdania, to nie mam zamiaru na siłę go zmieniać. Pozwól jednak, że przytoczę argument, który usłyszałem od osób zajmujących się profesjonalnym nurkowaniem.

„Paweł (tak mam na imię), my nie używamy zegarków po to, aby określić, na jakiej głębokości się znajdujemy, tego żaden zegarek nawet z głębokościomierzem nie określi tak dobrze, jak komputer. Zakładamy zegarek na rękę, aby móc odczytać czas rzeczywisty znajdując się pod wodą, ponieważ komputery nurkowe, które posiadamy, nie wskazują w trakcie nurkowania aktualnego czasu”.

Usłyszałem też, że dzięki możliwości podglądu czasu rzeczywistego mogą za pomocą zegarka odmierzać prędkość płynięcia, co sprawdza się zazwyczaj na większych dystansach, tj. powyżej 50 metrów.
Profesjonalny nurek stara się płynąć ze stałą prędkością, którą dzięki latom praktyki ma doskonale wyćwiczoną. W zależności od warunków i umiejętności jest to zazwyczaj prędkość między 20-40 metrów/minutę lub tzw. tempo turystyczne 10 metrów/minutę.

Nie dało mi jednak spokoju to, że komputery nurkowe, pomimo wielu informacji nie wskazują czasu rzeczywistego, postanowiłem więc odszukać wykaz ich podstawowych funkcji, które znajdziesz poniżej:

1. Czas nurkowania.
2. Aktualna głębokość.
3. Maksymalna głębokość nurkowania.
4. Pozostały czas dekompresyjny.
5. Głębokość i czas wymaganych przystanków dekompresyjnych.
6. Tempo wynurzania z wody.
7. Temperatura wody.
8. Czas „no fly”.
9. Przerwa powierzchniowa.

Funkcje spotykane w wybranych komputerach nurkowych.

1. Głębokie przystanki dekompresyjne
2. Nasycenie O2.
3. Przystanki bezpieczeństwa.
4. Ilość pozostałego czynnika oddechowego.
5. Skład czynnika oddechowego.

Podsumowując, w wykazie nie znajdujemy informacji o wskazaniu przez komputer czasu rzeczywistego oraz odmierzania prędkości płynięcia, co sprawia, że zegarek pod wodą może okazać się przydatnym narzędziem. Nie mówię, że niezbędnym, ale jednak przydatnym.
No dobrze, skoro już poznaliśmy funkcjonalność zegarka w trakcie nurkowania, warto poznać parametry techniczne, na które powinno się zwrócić uwagę.

I. Zawór helowy

Informacji i pytań, w internecie można znaleźć wiele, niektórzy stworzyli nawet viral-mity*, które mówią o konieczności uzupełniania helu w zegarku za pomocą strzykawki – skomentuję tę informację minutą ciszy.
Postaram się możliwie najprościej odpowiedzieć na to, czym jest zawór helowy, czy jest on potrzebny do nurkowania oraz w jaki sposób powinno się nim posługiwać.

*viral-mity – ktoś coś powie, inny podłapie i rozpuszcza dalej, aż temat osiąga niezwykle szeroką skalę zasięgu, przez co fakty są przysłaniane przez mity.

1. Do czego służy zawór helowy?

W zegarkach o podwyższonej szczelności stosuje się zawór helowy z myślą o profesjonalnych nurkach, którzy schodzą na duże głębokości i pozostają w warunkach suchych* przez co najmniej kilka dni. Zawór ma posłużyć do wyrównania ciśnienia w zegarku przed wynurzeniem.
*warunki suche – np. suchy kombinezon, dzwon ksenonowy, batyskaf, stacja podwodna

2. Czy zawór helowy jest potrzebny?

Jeżeli należysz do grupy profesjonalnych nurków, którzy wykorzystują zegarek jako dodatkowe narzędzie pomiaru i pozostają na dużych głębokościach przez 2-3 dni lub dłużej, z pewnością.
Trzeba jednak pamiętać, że oprócz praktycznego zastosowania, zawór helowy, pełni pewnego rodzaju funkcję informacyjną zarówno na naszym nadgarstku, jak i w świecie zegarkowym. Dodatkowa koronka przy godzinie 10 oznacza, że producent zastosował szereg rozwiązań technicznych, aby zapewnić wysoką wodoszczelność w naszym zegarku. Komunikuje tym samym, że zegarek należy co najmniej do segmentu medium.

3. Dlaczego zawór helowy w zegarku jest potrzebny i kiedy?

Atomy helu mają czterokrotnie mniejszą masę niż atomy tlenu, w związku z tym bez problemu przedostają się przez uszczelki do wnętrza zegarka.
Jeżeli więc spędzamy kilka dni, na dużych głębokościach, w miejscu wypełnionym specjalną mieszanką do oddychania, ciśnienie w zegarku zrównuje się z tym, które panuje na zewnątrz zegarka.

W trakcie wynurzania zgromadzony wewnątrz zegarka hel będzie szukał szybkiego ujścia, które może doprowadzić nawet do wysadzenia szkła, dekla lub innego elementu. Można temu zapobiec poprzez odkręcenie zaworu (w warunkach suchych), przed planowanym wynurzaniem.
Zwłaszcza ostatnie zdanie jest tutaj kluczowe, nie w trakcie, nie po, ale przed wynurzeniem, w przeciwnym razie konsekwencją może być uszkodzenie zegarka.

*Nitrox – mieszanka o wysokiej zawartości tlenu z dodatkiem azotu, która pomaga oddychać w trakcie nurkowania, zazwyczaj stosowana przy zanurzeniu do 40 metrów.

Wykorzystanie zaworu helowego na powierzchni i basenach

Jeżeli w Twoim zegarku występuje zawór helowy i planujesz jego odkręcenie na powierzchni, to pamiętaj o jednym, to działanie nic nie wniesie, co najwyżej narazi na dostanie się zabrudzeń do jego wnętrza, co może skutkować, nietrzymaniem szczelności i finalnym zalaniem mechanizmu.

Z kolei w przypadku basenów lub innych obiektów wodnych trzeba pamiętać, że otwieranie zaworu jest niewskazane, gdy jesteśmy zanurzeni w wodzie. Zawór odkręcamy tylko przed wynurzeniem z warunków suchych*, w których spędziliśmy kilka dni.

*warunki suche – np. suchy kombinezon, dzwon ksenonowy, batyskaf, stacja podwodna.

II. Co wpływa na wodoszczelność zegarka?

Tabel wodoszczelności z podpowiedzią, na jakie „igraszki” możemy sobie pozwolić w wodzie, możemy znaleźć wiele. Jednak czy zastanawiało Was kiedyś, co ma wpływ na to, jaką szczelność mamy w zegarku? Czasem widzimy na półce sklepowej duży zegarek (np. koperta 46-milimetrów), od którego część z nas automatycznie oczekuje podwyższonych parametrów, jednak na tarczy widzimy podpis wykonany piękną kursywą water resistant. Dlaczego
Ponieważ każdy dodatkowy, wyższy parametr wymaga jednocześnie dodatkowych działań oraz elementów, które podwyższają koszty produkcji.

Musimy też pamiętać, że w przypadku niektórych marek lub po prostu linii, od początku założeniem było skupienie się na designie lub wykończeniu mechanizmu, a nie na wodoszczelności.

Wróćmy jednak, do tego, co ma wpływ na szczelność zegarka:

1. Konstrukcja koperty.

Już na etapie projektowania, producenci zakładają, jaką maksymalną szczelność będą w stanie zastosować. Poszczególne elementy, jak miejsce na szkło, miejsce na dekiel czy koronkę oraz przestrzeń wewnątrz koperty mają wpływ na parametr końcowy zegarka.

2. Dekiel zegarka.

Oprócz koperty niezwykle ważny jest dekiel* oraz sposób jego montażu. Najpopularniejszymi metodami zamykania koperty, jest jego wciskanie, dokręcanie śrubkami oraz wkręcanie. Dlatego, jeżeli poszukujesz zegarka, którego szczelność ma wynosić więcej niż 10 atmosfer (100 metrów w warunkach statycznych), warto skupić się na dwóch ostatnich.
*dekiel zegarka – znajduje się na jego odwrocie, zabezpiecza mechanizm, ma duży wpływ na szczelność zegarka.

4. Szkło zegarka.

I choć część osób myśli, że szkło odpowiada tylko za osłonę tarczy, to warto pamiętać, że ma istotny wpływ na wodoszczelność zegarka. W skrócie, im grubsze szkło, tym większy nacisk wody jest w stanie wytrzymać. Dlatego dla zegarków powyżej 20 atmosfer* powinno stosować się szkło o minimalnej grubości 3-milimetrów.
*20 atmosfer – 200 metrów w warunkach statycznych.

4. Uszczelki.

Prawdopodobnie na szczelność każdego urządzenia mają wpływ uszczelki, podobnie jest w przypadku zegarków. Zazwyczaj stosuje się różne rodzaje oraz grubości uszczelek przy szkle, deklu oraz koronce.

5. Zabezpieczenie koronki.

Aby do wnętrza zegarka nie dostała się woda, niezbędne jest odpowiednie zabezpieczenie koronki* lub koronek, jeżeli jest ich więcej. Zazwyczaj są one po prostu dociskane i żeby zegarek mógł zachować odpowiednią szczelność, powinny być odpowiednio dopasowane do konstrukcji koperty. Czasem możemy spotkać osłony koronki, które są integralną częścią koperty i mają za zadanie ochraniać ją w przypadku uderzenia zegarkiem lub w chwili jego upadku.
Natomiast, w zegarkach o szczelności powyżej 20 atmosfer, powinno stosować się zakręcane na gwint koronki, które gwarantują bezpieczeństwo mechanizmu, oczywiście pod warunkiem ich prawidłowego użytkowania.
*koronka – służy do ustawiania wskazań czasu w zegarku.

III. Z jaką szczelnością zegarka można pozwolić sobie na nurkowanie?

1. Tabela wodoszczelności

W pierwszej kolejności warto zadać sobie pytanie, na jakich głębokościach faktycznie planujesz nurkować i co dla Ciebie oznacza nurkowanie?
Zanurzenie się w wodzie z rurką, butlą, a może po prostu chcesz dotknąć dna basenu i powrócić na powierzchnię? Właściwie, niezależnie od tego, w świecie zegarkowym obowiązuje pewien standard, który znajdziesz w poniższej tabeli wodoszczelności.

2. Czy szczelność w zegarku jest stała?

I choć spora część użytkowników myśli, że szczelność w zegarku zawsze będzie taka sama, nie jest to prawdą. Dlaczego? Ponieważ uszczelki, które są w nich zawarte, ulegną deformacji pod wpływem zmiennych warunków atmosferycznych. Wysoka lub niska temperatura powoduje, że uszczelki delikatnie się rozszerzają lub obkurczają, co może przyczynić się do obniżenia wodoszczelności.

Zakręcana koronka lub zawór helowy? Wszystko, co jest dokręcane, posiada gwint, który ma to do siebie, że w zależności od częstotliwości użytkowania, może ulec zużyciu.
Wstrząsy, upadki czy uderzenia, także mają wpływ na ogólną szczelność naszego zegarka, ponieważ poszczególne elementy mogą nie trzymać się siebie, tak mocno, jak po zejściu ze stołu zegarmistrzowskiego lub linii produkcyjnej.

Dlatego, jeżeli planujesz wykorzystać zegarek do nurkowania na głębokościach większych niż przy zanurzeniu z rurką, a pamiętasz, że wcześniejszej zegarek spadł lub został narażony na nagłe zmiany temperatur (czyli mógł zaistnieć tzw. szok termiczny), zdecyduj się na test szczelności u zegarmistrza.

3. Jak często zaleca się kontrolę szczelności?

W rzeczywistości jest to zależne od sposobu użytkowania, nie ma konkretnego terminu, po jakim powinno się sprawdzić trzymanie szczelności zegarka. Jeżeli używasz zegarka na co dzień i jest on narażony na zmienne warunki i uderzenia, to dla własnego komfortu polecam Ci dokonać testu szczelności raz do roku w autoryzowanym przez daną markę zegarkową punkcie serwisowym.

IV. Obrotowy bezel. W jaki sposób sprawdzi się pod wodą?

Na co dzień jednostronnie obrotowy pierścień może przydać się w wielu sytuacjach, które wymagają od nas odmierzenia krótkiego odcinka czasu maksymalnie do 60 minut. W jaki sposób można wykorzystać go pod wodą?
Zdania w środowisku nurkowym są bardzo podzielone, jednak zazwyczaj jest on stosowany do ustalenia sobie granic czasowych pod wodą.
Często służy jako zabezpieczenie, umożliwiając kontrolowanie czasu, na jaki wystarczy nam mieszanki tlenowej w butli. Oczywiście, aby móc to zrobić, konieczna jest świadomość, w jaki sposób obliczyć zużycie, dlatego pozwolę sobie omówić to na przykładzie.
Załóżmy więc, że mamy 12 litrową butlę nabitą do 200 bar. Planujemy nurkować na 20 metrach, a na powierzchni średnio zużywamy 20 litrów gazu na minutę.

1. Jak obliczyć, na jak długo wystarcza butla z gazem?

Zanim przyjrzysz się poniższej tabeli powinieneś wiedzieć, że schodząc na określoną głębokość na organizm nurka oddziaływają aż 2 ciśnienia: atmosferyczne oraz wody. Tym samym konieczne jest ich zsumowanie, przed dokonaniem obliczenia.
Ciśnienie atmosferyczne – zwiększa się o 1 atmosferę co każde 10 metrów głębokości.
Ciśnienie wody – zwiększa się o 1 atmosferę co każde 10 metrów i określa się je jako 10 metrów słupa wody

Mam nadzieję, że udało mi się rozpisać sposób wykorzystania obrotowego pierścienia (bezela) w miarę prosty sposób. Pamiętaj jednak, że nie każdy zegarek z obrotowym pierścieniem jest bezpieczny, zwróć uwagę na sposób, w jaki porusza się bezel – możesz spotkać:

bezel jednokierunkowy – przekręca się tylko w jedną stronę, blokada uniemożliwia jego przypadkowe przekręcenie

bezel bi-rotacyjny – pierścień można przekręcić w dwie strony, jednak ze znacznym użyciem siły- zazwyczaj taki bezel ma podwójne zastosowanie: minutnik oraz np. druga strefa czasowa

bezel rotacyjny – w rzeczywistości jest to najczęściej zabawka i nie ma żadnego sensownego zastosowania, ma przypominać zegarek do nurkowania, ale nie spełnia jego funkcji

V. Czytelność wskazań pod wodą?

Prawdopodobnie spora część użytkowników docenia czytelność wskazań za dnia, jeszcze większa w nocy. Jak wygląda czytelność zegarka pod wodą? Odpowiem krótko, zwłaszcza jeżeli mówimy o nurkowaniu na dużych głębokościach, jest ona niska. Dlatego niezwykle ważne jest, aby zarówno bezel, jak i nasze wskazówki posiadały podświetlenie.

Jak traktuje certyfikat ISO 6425, który zawiera szereg norm dotyczących kryteriów, jakie musi spełnić zegarek typu Diver, powinien on:

• posiadać na tyle intensywne podświetlenie, aby można było odczytać wskazania z odległości wyciągniętej ręki tj. około 25 cm od twarzy
• wskazówka minutowa powinna odróżniać się od wskazówki godzinowej (nie tylko długością, ale i barwą)
• zegarek powinien posiadać widoczną wskazówkę sekundową, która zapewni o jego prawidłowym działaniu

Na rynku, dostępna jest szeroka gama zegarków z podświetleniem, jednak najpopularniejszym rozwiązaniem jest Super-LumiNova i GTLS (tryt). Zwłaszcza w przypadku zegarków podświetlanych trytem mamy pewność, że intensywność naszych wskazań nie przygaśnie w trakcie zanurzania, ponieważ bez zewnętrznego źródła zasilania (nie pobiera energii z baterii), oddaje energię świetlną przez około 25 lat.

VI. Rodzaje mocowań w zegarkach do nurkowania.

Na rynku dostępny jest szereg mocowań, od pasków skórzanych przez kauczukowe po bransoletę. Jednak które z mocowań najlepiej sprawdzi się podczas dłuższego kontaktu z wodą? Poznaj moje 3 typy:

1. Pasek kauczukowy

Nie wchłania wody, jest niezwykle wytrzymały i elastyczny.
Dodatkowo: W wybranych markach paski kauczukowe są wystarczająco długie, by założyć taki zegarek na kombinezon do nurkowania. Jeżeli jednak posiadasz szeroki przegub i planujesz zakładać zegarek na piankę, zwróć uwagę czy producent danej marki zegarkowej, posiada w zanadrzu przedłużkę, umożliwiającą podpięcie do podstawowego paska.

2. Bransoleta stalowa

Bransoleta wykonana ze stali szlachetnej z pewnością wody się nie boi, jest niezwykle wytrzymała i powinna posiadać solidne zapięcie zabezpieczające (często spotykane motylkowe*).
Dodatkowo: Producenci zegarków typu Diver często stosują przedłużkę, która ukryta jest w zapięciu i pozwala na szybkie zwiększenie długości bransolety do około 1,5 cm, bez konieczności dokładania dodatkowych ogniw.

3. Pasek tekstylny typu NATO

Niezwykłe wytrzymały pasek wykonany z mieszanki syntetycznej, których chłonność wody jest bardzo niska. Po wyjściu z wody pasek bardzo szybko wyschnie, nie zatrzymując nawet kropli wody. Co więcej, zmianę paska możesz dokonać bez ingerencji zegarmistrza, czy dodatkowych narzędzi. Wystarczy wyciągnąć pasek mokry i zastąpić go nowym, suchym, który bez problemu przewleczesz między teleskopami.

Dodatkowo: Jeżeli ubrudzisz pasek tekstylny typu NATO, możesz go bez problemu zdemontować i dorzucić do prania w temperaturze 40ºC.
*zapięcie motylkowe -otwiera się dopiero po jednoczesnym naciśnięciu z dwóch stron wystających przycisków.

Jeżeli nie jesteś w stanie zdecydować się na rodzaj mocowania, poszukaj pakietu. Bardzo często producenci oferują zestawy, w których oprócz zegarka znajdziesz dodatkowo pasek lub bransoletę (w zależności od wariantu początkowego), narzędzie do samodzielnego przepięcia, przedłużkę do paska oraz inne ciekawe gadżety, jak np. skrzynkę suchą.

VII. Podsumowanie

Dobiliśmy do brzegu, choć prawidłowo powinienem napisać „wynurzyliśmy się”. Bardzo Ci dziękuję za poświęcony czas i mam nadzieję, że część z powyższych informacji będzie miała dla Ciebie wartość. Jeżeli znajdziesz jeszcze chwilę, podsumujmy wspólnie, czego się dowiedziałeś?

1.Zegarek jest narzędziem często wykorzystywanym przez nurków. Nie jest niezbędny, jednak posiada co najmniej dwa zastosowania, których nie oferuje spora część komputerów nurkowych. Co więcej, może pełnić funkcję deski ratunkowej, w razie gdyby ów komputer nie działał prawidłowo.

2. Nie ma potrzeby uzupełniania zaworu helowego, helem i z pewnością nie jest to element zegarka, dla którego każdy z nas znajdzie zastosowanie. Jest on jednak pewnego rodzaju wizytówką jakości oraz statusu Twojego zegarka, a także sporo mówi o Tobie;).

3. Na szczelność zegarka ma wpływ wiele elementów, od szkła przez uszczelki po konstrukcję koperty i dekla.

4. Poznałeś tabelę wodoszczelności.

5. Warto mieć świadomość, że po wielu latach użytkowania istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo, aby zegarek posiadał tę samą szczelność, co w momencie zakupu.

6. Dowiedziałeś się, jak obliczyć czas potrzebny do nurkowania mając dane typu: ilość gazu w butli, stopień sprężenia oraz maksymalnej głębokości zanurzeniowej.

7. Wiesz już, że jedną z najczytelniejszych i jednocześnie długotrwałych metod podświetlania wskazań w zegarkach są rurki wypełnione gazem tryt (H3), których żywotność wynosi około 25 lat i nie wymagają one zewnętrznego źródła zasilania.

8. Poznałeś 3 rodzaje mocowań zegarka, które powinny się sprawdzić w trakcie nurkowania.